ETF دولتی چیست؟

این روزها صحبت درباره ETF ‌های دولتی یا همان صندوق‌های قابل معامله‌ی دولتی بسیار زیاد است و این صندوق‌ها توجهات زیادی را به خود جلب کرده است. ETF دولتی چیست؟ در این مقاله به چیستی ETF دولتی خواهیم پرداخت و در خلال آن به عواملی که باعث شده است این صندوق‌ها تا این حد مهم شوند نیز اشاره خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

آموزش گام به گام تحلیل بنیادی برای انتخاب سهم مناسب

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تحلیل بنیادی روی لینک زیر کلیک کنید.

آیا میخواهید در بورس به موفقیت برسید؟ آیا نمیدانید چگونه یک سهم را از منظر بنیادی تحلیل کنید؟ نبود منبع آموزشی مناسب در زمینه تحلیل بنیادی انگیزه ای شد تا در یک کتاب آموزشی به زبانی کاملا ساده و کاربردی، به کمک تصاویر گویا و آموزش گام به گام، روش انتخاب یک سهم را بر اساس نکات بنیادی آموزش داده ایم. قطعا این روش آموزشی را در هیچ کجا پیدا نخواهید کرد! این کتاب الکترونیکی را به تمام کسانی که می خواهند در بازار بورس به موفقیت مستمر برسند توصیه میکنیم .

خرید و دانلود کتاب (قیمت با تخفیف: 45 هزار تومان)

قبل از پرداختن به صندوق‌های ETF دولتی، لازم است با مفهوم صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری مشترک آشنا شویم.

صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک چیست؟

قبل از اینکه ببینیم ETF دولتی چیست باید نگاهی به صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک بیاندازیم. به طور کلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual Funds) یکی از مهم‌ترین ساز و کار‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی در تمامی دنیا هستند که ریسک سرمایه‌گذاری در یک بازار مالی (مثل بورس سهام) را برای سرمایه‌گذاران مختلف به ‌ویژه برای سرمایه‌گذاران مبتدی و افراد تازه وارد کاهش می‌دهند.

ایده‌ی اصلی این صندوق‌های مشترک یک ‌کاسه کردن سرمایه‌ی افرادی است که به هر دلیلی قصد ندارند خودشان به طور مستقیم در بازار فعالیت کنند. این افراد سرمایه‌ی خود را به یک گروه از مدیران و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای که اطلاعات، دانش و تجربه بسیاری در این زمینه دارند واگذار میکنند تا آنها به نمایندگی از سرمایه‌گذاران (تحت عنوان صندوق سرمایه گذاری مشترک) در بازار فعالیت کنند.

در واقع صندوق‌های مذکور نقش واسطه‌ی مالی را بر عهده دارند و سرمایه‌گذاری افراد غیرحرفه‌ای را از حالت مستقیم به غیرمستقیم تبدیل می‌کنند. به بیان دیگر می‌توان سرمایه‌گذاری در چنین صندوق‌هایی را مصداق ضرب المثل “پول از شما کار از ما” دانست و افراد مبتدی می‌توانند به کمک این صندوق‌ها در بورس سرمایه گذاری کنند، حتی اگر دانش زیادی در این زمینه نداشته باشند.

لیست صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک

ETF یا صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله‌ چیست؟

صندوق ETF به یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک گفته می‌شود که امکان خرید و فروش آن به عنوان دارایی وجود دارد و شما می‌توانید سهام این صندوق‌ها را مانند سهام عادی در بورس خرید و فروش کنید.

ETF مخفف کلمه Exchange-traded fund است و فرآیند آن به گونه‌ای است که با خرید هر واحد (هر سهم) در این صندوق‌ها، دارایی شما سرمایه‌گذاری و برای کسب سود پس‌انداز می‌شود و البته می‌توانید این واحد‌ها را با قیمت بالاتری در بازار به فروش برسانید.

ETF دولتی چیست؟

در سال 1399، دولت ظاهرا به منظور اجرای عدالت اجتماعی در کشور، عرضه‌ی بخش قابل توجهی از سهام شرکت‌های معتبر و ارزشمند را در برنامه خود قرار داد تا این نوع از سهام‌ در اختیار مردم قرار گیرد و مردم مدیریت آن‌ها را بر عهده بگیرند. به بیان ساده ETF دولتی صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله هستند که برای دولت بوده است و دولت قصد دارد بخشی از آن را در بازار به فروش برساند.

در همین راستا، اولین ETF دولتی ارائه شده در بورس تهران، ترکیبی از سهام دولت در سهم مربوط به سه بانک صادرات، تجارت و ملت و همچنین شرکت‌های بیمه البرز و بیمه اتکایی امین بود که با نام “صندوق واسطه گری مالی یکم” با نماد دارایکم به افراد حقیقی واگذار گردید.

توجه کنید هر صندوق حاوی سهام‌های مختلف بورسی است که کاملا مشخص و شفاف است.

سیاست دولت برای تشویق مردم به خرید صندوق‌های دولتی

دولت برای تشویق مردم به خرید ETFهای دولتی اعلام کرد که حاضر است واحدهای این صندوق‌ها را 30 درصد زیر ارزش روز، آنها را به متقاضیان واگذار کند. ارزش روز یک صندوق با NAV ابطال آن مشخص میشود.

NAV ابطال صندوق چیست؟

به صورت کلی NAV یعنی ارزش خالص دارایی‌ها و NAV ابطال یک صندوق سرمایه‌گذاری در واقع قیمت بازخرید واحد‌های سرمایه‌گذاری و یا ابطال آن‌ها بر اساس خالص ارزش دارایی‌ها (با کسر هزینه‌های مربوط به کارمزد و معاملات فروش) است. به بیان دیگر NAV ابطال مبنای خالص پرداخت به شخص (سرمایه گذار) می‌باشد. به زبان ساده‌تر اگر سرمایه گذار تصمیم به نقد کردن سرمایه اش بگیرد، قیمت واحد‌ها به صورت NAV ابطال محاسبه خواهند شد و به او پرداخت خواهد شد.

با این توضیحات ETF ها صندوق‌هایی هستند که میتوان واحدهای انها را در بازار بالاتر یا پایین‌تر از NAV ابطال داد و ستد کرد. در صورتی که این امکان برای صندوق‌های غیر ETF ممکن نیست. برای مثال در زمان نگارش این مقاله (11 مرداد 99) قیمت صندوق دارایکم 23 هزار تومان در بازار مورد معامله قرار می‌گیرد در حالی که NAV ابطال آن حدود 29 هزار تومان است و این امر برای ETF ها خیلی عجیب نیست.

چرا ETFهای دولتی برای سهامداران جذاب شد؟

ETF ها برای سهام داران ایرانی زمانی جذابیت پیدا کرد که دولت تصمیم گرفت بخشی از سهام خود در شرکت‌های مختلف را از طریق این صندوق ها (با یک تخفیف جذاب) به مردم واگذار کند و در اولین عرضه، دراردیبهشت ماه سال 99 صندوق دارایکم را از طریق پذیره نویسی عمومی با سقف خرید دو میلیون تومان برای هر کد ملی وارد باراز سهام شد. شرایط تخفیفی این صندوق در ابتدای عرضه، بعد از دو ماه سود فوق العاده ای را نصیب خریداران کرد و ارزش صندوق تا حدود 200 درصد هم رشد کرد.

شرایط خرید دارایکم به صورت زیر بود:

• حداقل تعداد واحدهای قابل خریداری توسط هر نفر 1 واحد و معادل 10 هزار تومان بود
• حداکثر تعداد واحدهای قابل خریداری توسط هر نفر 200 واحد معادل 2 میلیون تومان بود
• واگذاری اولیه با سازوکار پذیره‌نویسی برای هر فرد دارای کد ملی امکان‌پذیر بود
• محدودیت سنی برای متقاضیان وجود نداشت
• پذیره‌نویسی صرفاً شامل اشخاص حقیقی ایرانی بود و اشخاص حقوقی نمی‌توانستند در آن پذیره‌نویسی شرکت کنند

پس از واگذاری دارایکم

خریداران صندوق یکم دو ماه پس از خرید صندوق می‌توانستند سهام خود را در بازار بفروشند. اما جوی که پس از واگذاری دارایکم در بورس و در بین اهالی بازار (مخصوصا افراد کم تجربه‌تر) حاکم شد این بود که سهم‌های دولتی به علت اینکه در صندوق‌های دولتی قرار دارند رشد خواهند کرد و از این رو اقبال برای خرید این سهم‌ها شدت گرفت و موجب افزایش فزاینده‌ی قیمت برخی از نمادهای بورسی شد و برخی از نمادها هم به علت اینکه در صندوق‌های دارادوم و داراسوم (صندوق‌های دیگر دولتی که قرار است عرضه شود) رشد چشمگیری را در طی ماه‌های اخیر تجربه کردند (مانند برخی پالایشگاها، برخی از فلزات و برخی خودرویی‌ها).

البته بسیاری از افراد اعتقاد دارند که در بالا رفتن قیمت این سهم‌ها دست‌های پشت پرده‌ای در کار بوده است که نگارنده این مقاله (نظر شخصی) نیز بر همین باور است. اما چیزی که برای یک معامله‌گر بورس اهمیت دارد این است که خود را با واقعیات بازار تظبیق دهد و به دنبال حواشی نباشد. در ادامه مقاله مطالب مهمی ذکر خواهد شد که تا حدودی میتواند ابهامات بسیاری را در خصوص ETF ها و سهم‌های دولتی مرتفع سازد.

آیا خرید سهم‌های دولتی خوب است؟!

سوالی که برای افراد زیادی مطرح است (و البته برای افراد زیادی مطرح نیست!) این است که آیا خرید سهم‌های دولتی (سهم‌هایی که در ETF دولتی قرار دارند) کار درستی است؟ در اینجا لازم است یاداوری کنیم کسی که در دو ماه گذشته سهام دولتی (مخصوصا زیر مجموعه دارادوم) را خریداری کرده است سود خوبی کسب کرده است. بنابراین نمی‌توان گفت این شخص کار بدی کرده‌ است اما اگر دلیل خرید فقط به واسطه‌ی این بوده باشد که چون فلان سهم در ETF دولتی قرار دارد پس آن سهم برای خرید مناسب است، قطعا این کار اشتباه است و شخصی که امروز این طرز فکر را دارد، در آینده سودهای خود را به بازار پس خواهد داد.

بله سهم‌های دولتی محرک خوبی برای افزایش قیمت پیدا کرده‌اند و به لحاظ روانشناسی بازار در شرایط مطلوبی به سر می‌برند اما خرید چشم بسته آنها میتواند عواقب بدی را برای سرمایه‌گذار داشته باشد. بسیاری از سهم‌های به اصطلاح دولتی در قیمت‌هایی به مراتب بیشتر از ارزش ذاتی در حال معامله هستند (برای مثال ارزش بازاری نماد خودرو به بیش از 10 میلیارد دلار رسیده است که می‌توانید در اینترنت آن را با ارزش شرکت فورد مقایسه کنید تا متوجه حباب قیمتی آن شوید). قطعا در آینده با فروکش کردن هیجان در این نمادها، قیمت‌های سهام آنها تعدیل شده و به ارزش واقعی نزدیک خواهند شد. از طرفی هستند سهم‌های دولتی که هنوز (در زمان نگارش این مقاله در تاریخ 11 مرداد 99) کمتر از ارزش ذاتی در حال معامله هستند (مانند فولاد).

بنابراین چه بهتر که اگر قصد داریم بر روی سهم‌های دولتی سرمایه گذاری کنیم، بر روی نمادهایی کار کنیم که کمتر از ارزش ذاتی خود در حال معامله هستند.

آیا خرید ETF دولتی خوب است؟

بعد از اینکه مشخص شد ETF دولتی چیست، پاسخ به سوال بالا کاملا واضح است:

خرید این صندوق‌ها در زمان پذیره نویسی خوب است اما در زمانی که سهم‌های زیر مجموعه‌ی انها رشد‌های فزاینده‌ای را تجربه کرده‌اند (یعنی بعد از اینکه واحدهای صندوق در بازار آزادانه مورد داد و ستد قرار گرفت) خرید آنها توصیه نمی‌شود. این یک قانون کلی نیست و ممکن است در زمان‌های آینده سهام صندوق‌های ETF دولتی ارزشمند و برای خرید مناسب باشد.

مزایای ETF های دولت چیست؟

در بالا گفتیم که تمامی صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک یک مزیت کلی دارند و آن اینکه افراد کم تجربه میتوانند به واسطه انها در بورس سرمایه گذاری کنند. همچنین تمامی صندوق‌ها سرمایه گذاری قابل معامله یا ETF ها می‌توانند مانند سهام عادی در بازار داد و ستد شوند که این مزیت بزرگی برای ETF ها است.

ETF های دولت هم همین مزایا را دارند و نمی‌توان به مزیت قابل ذکری که مختص به ETF های دولتی باشد اشاره کرد. اما خرید این صندوق‌ها در زمان پذیره نویسی از این نظر جذاب است که در طی دو ماهی که نمی‌توانید این واحدها را بفروش برسانید احتمالا ناو ابطال انها رشد زیادی خواهد کرد (به علت جو حاکم بر سهام دولتی که در بالا توضیح داده شد).

ETF دولتی بعدی چیست و چه زمانی عرضه خواهد شد؟

بر اساس تصمیمات دولت قرار است دولت سهام خود را در قالب 3 صندوق قابل معامله در بازار سرمایه عرضه کند که تا این تاریخ (11 مرداد 99) اولین صندوق (دارایکم) عرضه شده است و دو صندوق بعدی قرار است در سال 99 عرضه شود.

دو ETF دولتی در انتظار عرضه

• صندوق اول: این صندوق تحت عنوان صندوق مالی به عرضه سهام گروه بانکی و بیمه‌ای پرداخت که در طی آن باقی مانده سهام دولت در بانک‌های صادرات، ملت و تجارت و همچنین باقیمانده سهام دولت در سهام بیمه البرز و بیمه اتکایی امین واگذار شد.
• صندوق دوم: این صندوق قرار بود در مرداد ماه 99 عرضه شود که در این نوع صندوق نیز باقیمانده سهام دولت در پالایشگاه‌های تبریز، اصفهان، بندرعباس و تهران عرضه خواهد شد.
• صندوق سوم: در صندوق سوم نیز سهم‌های خودرویی و فلزی شامل باقی‌مانده سهام دولت در گروه خودرو و فلزات میباشد که قرار است سهام ایران خودرو و سایپا و همچنین فولاد مبارکه اصفهان و ملی مس ایران از طریق آن عرضه شود. زمانبندی واگذاری صندوقهای دوم و سوم هنوز به طور دقیق مشخص نشده است.

نتیجه گیری

ETF دولتی یک صندوق سرمایه گذاری مشترک قابل معامله‌ است که به واسطه آن دولت سهام باقی مانده خود را در شرکت‌های بورسی مختلف به مردم واگذار میکند (در راستای خصوصی سازی).

ETF دولتی دارا یکم (به عنوان اولین صندوق عرضه شده تا این لحظه) هر چند آنطور که باید و شاید در ابتدا مورد استقبال مردم قرار نگرفت و در حالی که باید 17 هزار میلیارد تومان سرمایه جذب می‌کرد اما فقط 6 هزار میلیارد تومان جذب کرد، اما بازدهی خوب این صندوق باعث شده بسیاری از مردم منتظر صندوق بعدی که قرار است از سوی دولت عرضه شود باشند.

خرید صندوق‌های ETF بعدی دولت در زمان پذیره نویسی توصیه میشود. اما خرید چشم بسته سهام دولتیِ زیر مجموعه این صندوق‌ها به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.