توهم دانایی برای افراد مبتدی در بورس

چرا افراد در بورس ضرر می‌کنند؟ جواب این سوال قطعا می‌تواند شما را از ضررهای سنگین در بورس دور کند. اگر ما می‌دانستیم چه عواملی باعث می‌شود که افراد در بورس متحمل ضرر و زیان شوند قطعا با درس گرفتن از آنها از زیان جلوگیری می‌کردیم. شاید با دیدن تیتر “توهم دانایی برای افراد مبتدی در بورس” در همین ابتدای کار پاسخ سوال بالا را دریافته باشید. اما اجازه بدهید سطحی و سرسری از این مطلب مهم عبور نکنیم.

این روزها تعداد افراد تازه وارد به بازار سرمایه بسیار زیاد است. در این مقاله رفتار این دسته از معامله‌گران را در بازار بورس واکاوی و علت عدم موفقیت آنها را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشد.

آشنایی با پدیده‌ی دانینگ-کروگر

اثر دانینگ-کروگر (Dunning-Kruger effect) نوعی سوگیری شناخت از خود است که میان افراد غیرحرفه‌ای و مبتدی وجود دارد. این دسته افراد توانایی خود را در تحلیل شرایط مختلف، فراتر از میزان واقعی آن تصور می‌کنند. البته روی دیگر پدیده دانتیگ-کروگر این است که افراد حرفه‌ای معمولا به برتری توانایی خود نسبت به افراد مبتدی آگاهی ندارند و فکر می‌کنند چیزی که برای آنها ساده است برای دیگران نیز ساده است.

بنابراین به طور کلی اثر دانینگ-کروگر به نوعی بیانگر تصور اشتباهی است که ما در مورد میزان توانایی خودمان نسبت به شرایط واقعی و نسبت به دیگران داریم. این پدیده برای افراد تازه وارد به بازارهای مالی نیز رخ می‌دهد و این افراد توانایی شناسایی ناتوانی خود را ندارند.

«تخمین نادرست فرد بی‌لیاقت، از اشتباه در ارزیابی خود ناشی می‌شود؛ درحالی‌که تخمین نادرست افراد بسیار بالیاقت، از اشتباه در ارزیابی دیگران نشئت می‌گیرد.»

دیوید دانینگ و جاستین کروگر از دانشگاه کرنل

احمق‌ها اعتماد بنفس بیشتری دارند!

کلید واژه اثر دانینگ-کروگر اعتماد به نفس کاذب است. در سال 1999 تحقیقی علمی توسط دانینگ و کروگر به نام «بی مهارتی و بی‌خبری از آن» انجام شد. در این تحقیق که جزئیات آن در یک مقاله منتشر شد، مشخص گردید افرادی که در مورد مسئله‌ای توانایی و دانش پایینی دارند معمولا اعتماد به ‌نفس بالاتری نسبت به مهارت‌هایشان داشته و از آن سمت، افراد با مهارت و دانش بالاتر، توانایی‌های خود را نادیده می‌گیرند.

شاید نتایج این تحقیق کمی عجیب باشد، ولی اگر کمی عمیق شوید قطعا مثال‌هایی از این دو حالت را در اطراف خود مشاهده خواهید کرد. البته این نظر را در مورد خودتان نمی‌توانید داشته باشید، زیرا در چنین صورتی مشخصا این اثر در شما رخ نخواهد داد!

این اثر روانشناختی توجیه کاملا منطقی دارد: افراد کم مهارت و مبتدی ایراداتی را که باید در موضوعی شناسایی کنند بسیار کم است و به سرعت همه چیز را درست ارزیابی میکنند و می‌گویند “بسیار خوب، همه چیز درست است”! ولی افراد با مهارت و با دانش بیشتر، احتمالا توانایی کشف ایرادات بیشتری را در موضوع دارند و از این رو اعتماد به نفس کمتری برای این سخن دارند.

نمودار اثر دانینگ-کروگر

دانینگ و کروگر با رسم یک نمودار بر اساس داده های خود، تصویر بسیار واضحی از شکل‌گیری این سوگیری روانشناختی را نشان می‌دهند که توجه به آن، پاسخ بسیاری از سوالات را مشخص میکند.

همان طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید این اثر در نموداری قابل بررسی است که محور افقی آن میزان آگاهی، دانش یا مهارت شخص و محور عمودی میزان اعتماد به نفس او را نشان می‌دهد. قابل مشاهده است اشخاص با کمترین دانش با توجه به عدم آشنایی با سایر احتمالات ممکن است، از اعتماد به ‌نفس بالایی بر خوردار هستند. این مورد برای افراد مبتدی در بورس نیز به میزان قابل‌توجهی دیده می‌شود.

آموزش گام به گام تحلیل بنیادی برای انتخاب سهم مناسب

برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تحلیل بنیادی روی لینک زیر کلیک کنید.

آیا میخواهید در بورس به موفقیت برسید؟ آیا نمیدانید چگونه یک سهم را از منظر بنیادی تحلیل کنید؟ نبود منبع آموزشی مناسب در زمینه تحلیل بنیادی انگیزه ای شد تا در یک کتاب آموزشی به زبانی کاملا ساده و کاربردی، به کمک تصاویر گویا و آموزش گام به گام، روش انتخاب یک سهم را بر اساس نکات بنیادی آموزش داده ایم. قطعا این روش آموزشی را در هیچ کجا پیدا نخواهید کرد! این کتاب الکترونیکی را به تمام کسانی که می خواهند در بازار بورس به موفقیت مستمر برسند توصیه میکنیم .

خرید و دانلود کتاب (قیمت با تخفیف: 45 هزار تومان)

در ابتدای نمودار (سمت چپ) اوج حماقت را مشاهده میکنیم که افراد با کمترین دانش بیشترین اعتماد به نفس را دارند. فرد زمانی که کمی دانش و آگاهی بیشتری بدست میاورد به مرحله سقوط به واقعیت میرسد و به یکباره اعتماد به نفس او به شدت کاهش میابد و به مرور با افزایش اگاهی، اعتماد بنفس وی بیشتر شده تا در نهایت یک فرد با دانش کامل به یک اعتماد به نفس معقول و پایدار میرسد که بر اساس واقعیت صحیح شکل گرفته است.

اثر دانینگ-کروگر برای افراد مبتدی در بورس ایران

نگاهی به سطح علم و آگاهی افراد مبتدی در بورس دقیقا می‌تواند اثر دانینگ-کروگر را یادآوری کند. البته این موضوع لزوما تنها در مورد افراد مبتدی و تازه وارد نیست بلکه برخی از معامله‌گرهای باتجربه‌تر را نیز شامل میشود.

موضوع از آن‌جا آغاز می‌شود که تعداد زیادی از افراد در یک سال اخیر (از زمان نگارش این مقاله) به بورس ایران ورود پیدا کرده‌اند در حالی در ابتدا بدون هیچ‌گونه آگاهی و دانشی و بدون هیچ درکی از «ریسک» معاملات سهام را آغاز کرده‌اند.

این افراد تنها به واسطه چند معامله سودده در روند مثبت بورس گمان می‌کنند همه چیز را می‌دانند و با کمترین آگاهی در زمان کوتاهی به بیشترین اعتماد به نفس می‌رسند. اگر اوایل تابستان 99 به سراغ بسیاری از فعالان در بورس می‌رفتید احتمالا بیان میکردند که بورس تا چند ماه دیگر رشد قابل توجهی را تجربه می‌کند. حال آن‌ که تمامی پشتوانه این صحبت تنها حافظه کوتاه‌مدت از روند صعودی بازار در بهار 99 بوده است.

این افراد با کمی دانش و تجربه عملی ضرر تازه متوجه میشوند که خیلی چیزها را نمی‌دانند و به یکباره اعتماد به نفس آنها کاهش پیدا می‌کند. همین افراد حتی ممکن است با کسب اگاهی نیز همچنان اعتماد به نفس خود را پیدا نکنند.

در بورس هیچ چیز بدیهی نیست، احمق نباشیم!

توهم دانایی برای افراد مبتدی در بورس دامی است که اثر دانینگ-کروگر به خوبی آن را توصیف می‌کند. اما راهکار برای نیافتادن در این دام چیست؟ یکی از راه‌ها این است که از خود سوال کنیم آیا همه چیز به نظر ما بدیهی است؟ آیا به نظر ما روند قیمتی یک سهام یا روند کلی بازار مثل روز روشن است و ما با قطعیت زیادی می‌توانیم درباره آینده صحبت کنیم؟ هر گاه جواب پاسخ ما به این سوالات مثبت بود، یعنی ما در دامی به نام توهم دانایی گرفتار شده‌ایم که قطعا در آینده به ضرر ما خواهد بود.

این موضوع مخصوصا آنجا اهمیت بالایی پیدا میکند که تحلیل‌های ما بر پایه نمودار است. زیرا تحلیل نموداری یا تحلیل‌ تکنیکال در حقیقت ما را از تحلیل‌های پیچیده بنیادی خلاص میکند و چه بسیار افرادی که در بورس با این توهم که چند خط ساده می‌تواند تمامی ارکان بازار را تحلیل کند، معاملات خود را آغاز می‌کنند. همین ساده‌ انگاشتن استفاده از تحلیل نموداری است که باعث می‌شود عده زیادی به سمت این نوع تحلیل گرایش پیدا کنند. ساده بودن این تحلیل (اگرچه درک درست تحلیل تکنیکال مشکل است) باعث ایجاد اعتماد به نفس کاذب در فرد شده و همین امر موجب می‌شود به سمت دام اثر دانینگ-کروگر پیش برود و انجایی به خود میآید که متحمل ضرر سنگینی شده است.

در بازارهای مالی مانند بورس شما هر چه وقت بیشتری برای آموزش صرف کنید تازه متوجه می‌شوید که چه چیزهای زیادی را نمی‌دانید. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه به مقاله فرایند آموزش موثر در بورس مراجعه کنید.

توصیه به افراد باتجربه

توهم دانایی و اعتماد به نفسی بیش از آنچه واقعیت دارد نه تنها برای افراد مبتدی، بلکه برای همه‌ی افراد با هر میزان از اگاهی رخ می‌دهد و این موضوع در ذات نوع بشر است. بر این اساس به معامله‌گران با تجربه‌تر توصیه می‌شود حتی اگر در معامله‌گری نسبتا باتجربه هستید در میزان دانسته‌ها و دانش خود شک کنید.

مطمعنا این شک به ضرر شما نخواهد بود. بدانید آموزش و یادگیری پایانی ندارد و اگر فکر می‌کنید دیگر نیازی به دانستن ندارید، دچار نوعی توهم دانایی هستید. یک معامله‌گر همیشه باید شاگرد بازار باشد، زمانی که فکر کنید چیزی برای یادگیری باقی نمانده است، بازار درس جدیدی به شما خواهد داد!